Badania mikrobiologiczne kosmetyków

Jest to często pierwsza i najważniejsza analiza wykonywana dla produktów kosmetycznych. Wymóg badania czystości mikrobiologicznej produktów kosmetycznych oraz surowców przeznaczonych do ich produkcji wynika z Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1223/2009 i obowiązuje na terenie całej Unii Europejskiej. Wyniki tej analiz decydują o tym, czy dany produkt zostanie dopuszczony do obrotu.
Metodykę badania definiuje norma PN-EN ISO 17516:2014-11 Kosmetyki – Mikrobiologia – Limity mikrobiologiczne (norma ta ma zastosowanie do wszystkich kosmetyków, z wyłączeniem produktów niskiego ryzyka mikrobiologicznego, o których mowa w PN-EN ISO 29621:2017-04 Kosmetyki – Mikrobiologia – Wytyczne dotyczące oceny ryzyka i identyfikacji produktów o niskim ryzyku mikrobiologicznym – w przypadku tych produktów badania mikrobiologiczne nie muszą być wykonywane).
Ogólne wytyczne badania zawarte są również w normie PN-EN ISO 21148:2017-07.

W badaniu czystości mikrobiologicznej należy posługiwać się wystandaryzowanymi szczepami oraz metodami badawczymi:

• • PN-EN ISO 16212:2017-08 Kosmetyki – Mikrobiologia – Oznaczanie liczby drożdży i pleśni,
  • PN-EN ISO 21149:2017-07 Kosmetyki – Mikrobiologia – Zliczanie i wykrywanie mezofilnych bakterii tlenowych,
  • PN-EN ISO 18416:2016-01 Kosmetyki – Mikrobiologia – Wykrywanie obecności Candida albicans,
  • PN-EN ISO 21150:2016-01 Kosmetyki – Mikrobiologia – Wykrywanie obecności Escherichia coli,
  • PN-EN ISO 22717:2016-01 Kosmetyki – Mikrobiologia – Wykrywanie obecności Pseudomonas aeruginosa,
  • PN-EN ISO 22718:2016-01 Kosmetyki – Mikrobiologia – Wykrywanie obecności Staphylococcus aureus,
  • PN-EN ISO 18415:2017-07 Kosmetyki – Mikrobiologia – Wykrywanie mikroorganizmów specyficznych i niespecyficznych.
  • Ogólna liczba drobnoustrojów (bakterie mezofilne oraz drożdże i pleśnie)
  • Obecność Pseudomonas aeruginosa
  • Obecność Staphylococcus aureus
  • Obecność Candida albicans
  • Obecność Escherichia coli

W Unii Europejskiej, a tym samym w Polsce, przepisy prawa dotyczące produktów kosmetycznych reguluje Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1223/2009 z dnia 30 listopada 2009 r. Zgodnie z którym producent ma obowiązek posiadać wyniki badań obciążeniowych produktów, czyli przeprowadzać tzw. Test Konserwacji. Analizę tę wykonuje się w celu sprawdzenia skuteczności działania środka konserwującego lub układu konserwującego użytego do zakonserwowania produktu.  Test obciążeniowy został zaprojektowany głównie z myślą o produktach stanowiących wysokie ryzyko mikrobiologiczne, czyli między innymi kosmetykach opartych w swoim składzie na wodzie. Badanie zakłada użycie pięciu patogennych mikroorganizmów (trzech bakterii, grzyba drożdżopodobnego oraz grzyba pleśniowego) w odpowiednim stężeniu i objętości, zaaplikowanych do produktu kosmetycznego umieszczonego na czas trwania badania w opakowaniu zastępczym i mierzeniu zmian w liczebności otrzymywanych drobnoustrojów w ustalonych odstępach czasowych.
Najbardziej znaną i najczęściej stosowaną metodą w przemyśle kosmetycznym jest Challenge Test (PN EN ISO 11930:2012). Metoda ta odtwarza w skali laboratoryjnej agresję mikrobiologiczną, której może podlegać produkt podczas wytwarzania, przechowywania i stosowania, co pozwala na ocenę ochrony przeciwdrobnoustrojowej kosmetyku.

Produkty kosmetyczne z definicji nie są zaprojektowane i tworzone w celu ochrony użytkownika przed zagrożeniami mikrobiologicznymi. Zdarza się jednak, że kosmetyki posiadają dodatkowe właściwości, które pozytywnie wpływają na redukcję, zwiększenie bezpieczeństwa lub wsparcie i pielęgnację w procesie leczenia wybranych chorób, głównie skóry. W takiej sytuacji należy dowieść skuteczności działania produktu kosmetycznego wobec szczepów odpowiedzialnych za redukcję, bądź ochronę deklarowanego przez producenta działania. Najbardziej rozpoznawalnymi i popularnymi kosmetykami z tej grupy są produktu na dedykowane dla cery trądzikowej. 
Trądzik jest przewlekłą i wieloczynnikową chorobą zapalną skóry i jednostki włosowo-łojowej. Badania wykazały, że w przedziale wiekowym między 11 a 30 rokiem życia schorzenie to może dotyczyć 80 % ludzi. Patogeneza trądziku jest niezwykle złożona. Do przyczyn powodujących trądzik pospolity możemy zaliczyć: łojotok, hiperkeratynizacje gruczołów włosowo-łojowych, czynniki hormonalne, nasilenie stanu zapalnego oraz kolonizację jednostek łojowych przez bakterie Cutibacterium acnes. Dysbioza u pacjentów z trądzikiem wiąże się ze zmniejszoną liczbą komórek S. epidermidis i nadmierną kolonizacją jednostki łojowej przez komórki C. acnes. 
Najnowsze badania wydają się potwierdzać korzystną rolę S. epidermidis w patogenezie trądziku poprzez ograniczenie kolonizacji skóry i stanów zapalnych wywołanych przez C. acnes. Skóra trądzikowa wymaga właściwej, kompleksowej i systematycznej pielęgnacji. Od innowacyjnych kosmetyków o działaniu przeciwtrądzikowym oczekuje się zdolności do poprawy stanu mikrobiomu skóry – przywrócenia równowagi pomiędzy S. epidermidis i C. acnes. Pozwoli to na zredukowanie stanu zapalnego i poprawę kondycji skóry. Przykładami produktów, dla których jest zalecane wykonanie dodatkowym analiz potwierdzających skuteczność działania preparatu są kosmetyki dedykowane do stosowania podczas procesu leczenia łojotokowego zapalenia skóry czy np. grzybicy.

Prawidłowy, zdrowy mikrobiom skóry charakteryzuje się wysoką różnorodnością gatunkową i równowagą w stosunkach ilościowych pomiędzy poszczególnymi mikroorganizmami. Dysbioza odnosi się do braku równowagi w mikrobiomie skóry, co może prowadzić do wystąpienia lub rozwoju chorób takich jak trądzik pospolity, trądzik różowaty, łuszczyca, łojotokowe i atopowe zapalenie skóry czy nawet łysienie plackowate.
Na stan mikrobiomu skóry ma wpływ wiele czynników. Kolonizacja mikrobioty rozpoczyna się w momencie narodzin, a na jej skład wpływa sposób porodu. Następnie skład ten jest determinowany przez kilka czynników wewnętrznych (pochodzenie etniczne, płeć i wiek) i zewnętrznych (styl życia, nawyki higieniczne, stosowane kosmetyków, przyjmowane antybiotyki, położenie geograficzne, klimat i pora roku). Obserwuje się różnice w mikrobiomie skóry osób żyjących w różnych środowiskach (wiejskich lub miejskich): mikroflora skóry osób żyjących w krajach uprzemysłowionych jest dużo mniej zróżnicowana.
Istotnymi czynnikami negatywnie wpływającymi na różnorodność mikroorganizmów na powierzchni skóry są również antybiotyki, które mogą zmieniać skład bakterii zasiedlających skórę, w tym bakterii komensalnych Staphylococcus spp. o których wiadomo, że konkurują o kolonizację z patogennym Staphylococcus aureus.
Na stan mikrobioty skóry wpływają także zabiegi higieniczne i kosmetyczne wykonywane z użyciem substancji chemicznych, które usuwają mikroflorę skóry, a wynikające z tego zmiany warunków fizykochemicznych na powierzchni skóry utrudniają rekolonizację mikroflory komensalnej, stwarzając jednocześnie dogodne warunki do kolonizacji skóry przez patogeny.
Mikrobiom skóry to środowisko bardzo zróżnicowane, na który wpływ ma wiele czynników. Odpowiednie produkty powinny być dobierane na podstawie indywidualnej oceny stanu naszej skóry. Są jednak pewne uniwersalne cechy, którymi możemy się kierować. Głównie powinniśmy stawiać na produkty łagodne, niezaburzające naturalnego pH skóry oraz na takie, które dbają o jej nawilżenie.
Wśród producentów kosmetyków wykształca się coraz wyraźniejsza tendencja informowania na produkcie o jego wpływie na mikrobiom skóry.

W MPR Labs oferujemy usługę, która jest w stanie potwierdzić taką deklarację. Jest to możliwe dzięki wykonaniu odpowiednich analiz mikrobiologicznych, podczas których uczestnicy stosują dany kosmetyk przez cztery tygodnie, nie zmieniając swojej diety, sposobu życia czy nawyków. Porównanie mikroflory skóry przed nałożeniem produktu oraz po jego miesięcznym stosowaniu pozwala określić, jak produkt wpłynął na mikrobiom naszej skóry. Produkty rekomendowane jako pozytywnie wpływające na mikrobiom skóry stanowić mogą realne wsparcie dla odbudowy oraz jej ochrony.